ChatGPT en profetie
De ontwikkelingen rond artificial intelligence (AI) gaan sneller dan de meeste mensen kunnen bijhouden. De mogelijkheden van een applicatie als ChatGPT lijken onuitputtelijk. Je kunt de digitale taalbot werkelijk van alles vragen en meestal komt er wel een zinvol antwoord uit. In hoog tempo kun je grote documenten laten analyseren op structuur of op inconsistenties.
In het onderwijs vreest men dit soort virtuele assistenten omdat voor een docent niet meer te herleiden is of een student de scriptie echt zelf schreef. Voorheen was er nog een mogelijkheid om digitaal plagiaat te ontmaskeren, maar ChatGPT is gewoonweg te creatief.
Verschillende collega’s probeerden AI-schrijfhulp een preek te laten maken. Maar dat viel tot nu toe vies tegen. Het resultaat lijkt nog het meest op een samenvatting van een slechte preek uit de tijd van de Gereformeerde scholastiek. Eindeloze onderscheidingen, veel droge details en een vleugje gekopieerde humor van bedenkelijke Amerikaanse makelij. Kortom, u kunt gerust zijn: als prekenmachine is ChatGPT voorlopig niet bruikbaar.
Afgelopen zondag noemde iemand iets opmerkelijks. Hij had de conversatiebot gebruikt om zich te oriënteren op de profeet Micha. Hij vroeg: welke profetieën van Micha zijn uitgekomen en welke moeten nog in vervulling gaan? Een briljant idee. ChatGPT gaf keurig antwoord. Hij vertelde dat er al heel wat profetieën vervuld waren en dat er nog enkelen openstonden voor vervulling in de toekomst.
Het eigene van profetie is nu juist het bijzondere taalgebruik. Je vindt er beelden die vanuit gebeurtenissen uit het verleden een eigen codetaal zijn gaan vormen. In het boek Openbaring vind je bijvoorbeeld profetieën die verwijzingen bevatten naar de Babylonische ballingschap. Je moet je prompt (invoer van een vraag aan AI) wel heel specifiek maken wil de bot dit kunnen uitvoeren.
Maar er is nog iets belangrijkers. Een profetie in de Bijbel is niet eenduidig. Het gaat nooit over een moment in de geschiedenis. We noemen dat weleens ‘meervoudige profetische vervulling’. Rond advent kun je bijvoorbeeld denken aan Jesaja 7 vers 14. Koning Achaz krijgt daar een teken. Een maagd zal zwanger worden en een zoon baren. Dat ging vanzelfsprekend over de geboorte van koning Hizkia, maar Mattheus heeft er direct een vervulling van gezien in de geboorte van Jezus. De heerschappij van deze koning, waarover gesproken wordt met verwijzingen naar Egypte en Assyrië, kon weleens veel verder in de geschiedenis kijken, maar niemand weet precies hoe. Meervoudige profetische vervulling is als bergwandelen. Je hebt een eerste top bereikt en op die top kom je erachter dat je nog veel hoger kunt klimmen.
Kennelijk is de gelaagdheid van profetie nog niet zomaar te ontmantelen voor de slimme chatbot. Dat stelt me ergens wel gerust. Niet omdat ik bang ben voor mijn baan, maar meer omdat ik graag blijf belijden wat de Nederlandse geloofsbelijdenis zegt in artikel 5: ‘Wij ontvangen al deze boeken, en deze alleen, als heilig en canoniek, om ons geloof daarnaar te richten, daarop te gronden en daarmee te bevestigen. En zonder in enig opzicht te twijfelen geloven wij alles wat zij bevatten.Dat doen wij niet zozeer omdat de kerk ze aanneemt en als canoniek erkent, maar vooral omdat de Heilige Geest in ons hart getuigt dat zij van God zijn. Het bewijs daarvan ligt bovendien in de boeken zelf. Want zelfs blinden kunnen tasten dat de dingen die erin voorzegd zijn, gebeuren. ’
De geloofsbelijdenis heeft gezien dat voor Bijbellezen de werking van de Heilige Geest nodig is. Die hulp is niet met een paar klikken op je scherm bereikbaar. Het verstaan van elke profetie die door God is ingeblazen (2Tim3,16) vraagt om een leven van gebed en toewijding. Zo worden je ogen geopend voor wat echt waarde heeft.